Salvador Dalí is een van de beroemdste en meest invloedrijke kunstenaars van de twintigste eeuw. Met zijn lange en controversiële leven droeg hij bij aan het verbreden van de grenzen van artistieke expressie door het onderbewuste te verkennen en te vertegenwoordigen.
Hier is een korte biografie van Salvador Dalí en een selectie van 5 kunstwerken waar ik in het bijzonder van hou.
11 mei 1904 was een bijzondere dag voor Figueres, een klein stadje in Catalonië vlakbij de Franse grens. Na die dag zou de wereld niet meer hetzelfde zijn geweest. Om 8.45 uur zou een van de meest invloedrijke, briljante, eigenaardige en veelzijdige kunstenaars tot leven komen: Salvador Dalí.
Hij werd altijd aangemoedigd om zijn kunst te beoefenen en uiteindelijk studeerde hij aan de Real Academia de Bellas Artes de San Fernando in Madrid. Dit was een periode van eenzame en intensieve studies. Elke zondag ging hij naar het Prado-museum om het werk van de grote meesters te bestuderen.
Naast zijn talent zou ook zijn excentriciteit exponentieel groeien. Hij zou zich kleden in de stijl van Engelse estheten van het einde van de 19e eeuw, met lang haar en bakkebaarden.
Op artistiek gebied was het een vruchtbare tijd. Hij werd beïnvloed en gefascineerd door metafysica en kubisme en werd een goede vriend met de dichter Federico García Lorca. Deze invloeden verlichtten zijn persoonlijkheid en Dalí werd uiteindelijk in 1923 geschorst van de academie vanwege kritiek op zijn leraren. Datzelfde jaar werd hij gearresteerd en (kort) gevangen gezet wegens vermeende relaties met de separatistische beweging. In 1926 mocht hij terugkeren naar de academie, maar kort voor zijn eindexamen werd hij definitief van school gestuurd omdat hij er in het openbaar van uitging dat geen enkele professor van de faculteit bekwaam genoeg was om hem te onderzoeken.
1926 was een cruciaal jaar in het leven van Dalí. Hij ging voor het eerst naar Parijs, waar hij Picasso ontmoette. Tegen die tijd werd Dalí beïnvloed door het impressionisme, het futurisme en het kubisme. Via Joan Miró en René Magritte, die ook in Parijs woonden, maakte Dalí kennis met het surrealisme.
Het onderbewuste in zijn werken opnemen was voor hem een logische stap. Zelfs vóór deze periode was Dalí een groot voorstander en fervent lezer van Freuds psychoanalytische theorieën.
Inmiddels ontbrak er nog maar één ding in het leven van Dalí: liefde. Het kwam in het vest van Elena Dmitrievna Diakonova, een Russische immigrant die ook bekend staat als Gala. Ze werd al snel zijn muze en inspiratie en compenseerde Dalí’s excentriciteit door voor zijn juridische en financiële zaken te zorgen.
Hoewel Dalí een van de beroemdste surrealisten was, werd hij in 1934 uit de beweging gezet. Officieel was de verdrijving te wijten aan “contrarevolutionaire activiteiten waarbij het fascisme onder Adolf Hitler werd gevierd”. In tegenstelling tot andere leden, waaronder Picasso, Magritte en Miró, nam hij geen standpunt in tegen Francisco Franco.
Van 1940 tot 1948 verhuisden Dalí en Gala naar de Verenigde Staten, voordat ze terugkeerden naar Catalonië. De komende 15 jaar zou vol artistieke inspiratie en productie zijn. Van 1960 tot 1974 begon hij te werken in het Dalí Theater-Museum.
Zijn laatste jaren werden verwoest door 3 gebeurtenissen: als gevolg van een motorische stoornis, die hem zou beletten een penseel vast te houden, moest Dalí zich terugtrekken uit het schilderen. In 1982 stierf zijn geliefde Gala, waardoor hij in een diepe depressie terechtkwam. In 1984 raakte hij zwaar verbrand bij een brand en zat hij in een rolstoel.
Op 23 januari 1989 stierf Salvador Dalí in zijn geboorteplaats Figueres.
4 KUNSWERKEN
Droom veroorzaakt door de vlucht van een bij rond een granaatappel een seconde voor het ontwaken
Olie op hout.
Dalí noemde zijn schilderijen “handgeschilderde droomfoto’s“, de perfecte definitie voor dit kunstwerk.
Zoals de maker zei, is dit schilderij gemaakt om “het gevolg van de onmiddellijkheid van een toevallige gebeurtenis af te beelden die ervoor zorgt dat de slaper wakker wordt. […] Dus, zoals een staaf in de nek van een slapende persoon kan vallen, waardoor ze wakker worden en een lange droom eindigt met het guillotinemes dat op hen valt, veroorzaakt het geluid van de bij hier het gevoel van de angel die Gala zal wekken.”
Het onderwerp van de scène is Dalí’s vrouw Gala, naakt liggend op een platte rots die boven de zee drijft. Naast haar zijn er twee druppels water, een vliegende bij en een kleine granaatappel, gebruikt als een christelijk symbool voor vruchtbaarheid en opstanding. Linksboven op het doek laat een granaatappel een gigantische roodbaars los, die op zijn beurt twee woeste tijgers loslaat, die samen met een bajonet Gala spoedig uit haar rust zouden wekken.
Op de achtergrond, Dalí’s eerste gebruik van de beroemde olifant met flamingopoten.
Zachte compositie met gekookte bonen
Olieverf op canvas.
Dit kunstwerk was zes maanden voor het begin van de Spaanse Burgeroorlog voltooid, toen Francisco Franco de macht overnam.
Het beeldt een kolos af die zichzelf agressief vernietigt en zijn ledematen verwringt tot een omtrek van een kaart van Spanje. Er is geen overwinnaar, de kolos zal zichzelf vernietigen zoals een land zichzelf vernietigt in een burgeroorlog.
Ondanks de betekenis van dit kunstwerk nam Dali nooit een standpunt in tegen het fascisme en Francisco Franco.
Zwanen die olifanten weerspiegelen
Olieverf op canvas.
Een perfect voorbeeld van de paranoïde kritische methode die Dali gebruikt om nieuwe indrukken van de werkelijkheid te krijgen. Het schilderij toont zwanen op een rustig meer. In het water vormen ze echter samen met de bomen achter hen drie olifanten, waarbij hun nek de slurf van de olifanten is en de bomen de poten. Aan de linkerkant staat een denkende man met zijn rug naar het toneel.
Zoals voor veel van Dali’s schilderijen, is het moeilijk om een unieke interpretatie te geven. Wat we weten is dat olifanten sympathiek en slim zijn en kracht en eenheid vertegenwoordigen. Zwanen staan voor liefde, muziek, poëzie en kunst. Misschien reproduceren de hypnotiserende van de twee de schommel tussen logo’s en pathos.
De persistentie van het Geheugen
Olieverf op canvas.
Dit is misschien wel het beroemdste schilderij van Dali. De kunstenaar heeft nooit de betekenis erachter uitgelegd, dus wat we hebben – evenals met andere werken van hem – zijn slechts interpretaties.
Veel commentatoren suggereerden dat de gesmolten horloges een internalisering zijn van Einsteins relativiteitstheorie. De kunstenaar antwoordde zelf dat hij op het idee kwam toen hij Camembert-kaas zag smelten in de zon. Sommigen zien de mieren (op het oranje zakhorloge aan de linkerkant) als een weergave van verval. Het misvormde gezicht in het midden zou een soort verborgen zelfportret kunnen zijn.
De verklaring die mij het meest aanspreekt gaat ervan uit dat het doel van dit schilderij was om de relatie tussen werkelijke tijd en herinnerde tijd weer te geven.
Conclusies
De unieke benadering van Dalí maakte hem tot een van de meest populaire kunstenaars van de XXe eeuw. Hij leidde letterlijk een artistiek leven, zo excentriek en onconventioneel als hij maar kon zijn.
Zijn politieke standpunten waren nooit duidelijk. Hoewel collega’s en experts hem als fascist aanwijzen, nam hij nooit openlijk een standpunt in.
De kunstwerken die hij achterliet, laten ruimte voor persoonlijke interpretatie en bieden de kans om zijn kunst te personaliseren.
