Het is bijzonder om te merken hoe je groeit, wanneer je steeds vaker naar het verleden kijkt als een bron van wijsheid en betekenis.

De afgelopen periode was intens: de geboorte van onze dochter, onze verhuizing naar een prachtig nieuw huis. Grote veranderingen, die mijn discipline en mijn behoefte aan een stabiele leer- en schrijfroutine echter niet hebben verstoord. Integendeel, juist in tijden van transitie helpt mijn studieroutine mij om gefocust en gecentreerd te blijven.

Maar elke verandering verstoort het bestaande evenwicht en vormt een nieuw.

Terugkijken naar het verleden heeft me altijd antwoorden gegeven. Dat gold voor lezen, schrijven, en de laatste tijd voor iets wat ik nooit had gedacht opnieuw te waarderen: het geheugen.

Geheugen: Van Overbodige Vaardigheid naar Persoonlijke Transformatie

Jarenlang heb ik het geheugen onderschat, misschien zelfs veracht. Het leek me een ouderwetse vaardigheid, iets dat niet meer relevant was in een tijdperk waarin alles direct online beschikbaar is. Maar groei verloopt niet in rechte lijnen. Je denkt dat je een rechte weg volgt, maar in werkelijkheid maak je onmerkbare bochten. Opeens bevind je je op een punt dat je niet had verwacht, en je denkt dat het toeval is. Maar dat is het nooit.

Jarenlang in het buitenland wonen heeft me de harde realiteit laten zien van het niet langer systematisch gebruiken van mijn moedertaal. Natuurlijk, ik praat dagelijks met mijn familie in het Italiaans, maar de rest van mijn dag – en mijn gedachten – bevinden zich in een andere taal. Het resultaat? Vaak ontsnappen me Italiaanse woorden, denk ik in het Nederlands (soms in het Engels), en betrap ik mezelf erop dat ik een Nederlandse zinsstructuur gebruik in mijn moedertaal.

Voor iemand zoals ik, die gepassioneerd is door taal en de kracht van woorden, is dat moeilijk te accepteren. Ik heb altijd geloofd dat de kwaliteit van wat we denken en produceren rechtstreeks evenredig is aan de kwaliteit van wat we consumeren. Daarom heb ik bewust het overbodige geëlimineerd en mijn input verhoogd: betere boeken, betere muziek, betere gesprekken.
En wat is een betere manier om opnieuw verbinding te maken met mijn taal dan door haar meesterwerken te memoriseren?

Maar ik ontdekte iets veel groters.

Mijn Eerste Ervaring met de Kunst van het Geheugen: Het Mind Palace

Ik begon met online onderzoek naar geheugentechnieken en ontdekte al snel de klassieke methoden. Binnen korte tijd verdiepte ik me in meerdere boeken over het onderwerp.

Mijn eerste kennismaking met de kunst van het geheugen was via het concept van het Mind Palace, ook wel bekend als de Loci-methode.

Deze methode gaat terug tot de Griekse dichter Simonides van Ceos in de 5e eeuw v.Chr. Volgens de overlevering was Simonides bij een banket toen hij kort naar buiten werd geroepen. Op dat moment stortte het gebouw in, waarbij alle aanwezigen omkwamen. Omdat de lichamen onherkenbaar waren, kon Simonides als enige de slachtoffers identificeren door zich te herinneren waar ze zaten. Dit leidde tot een baanbrekende realisatie: het geheugen werkt uitzonderlijk goed als we fysieke locaties combineren met mentale beelden.

Moderne cognitieve wetenschap heeft deze effectiviteit bevestigd. Het benutten van ruimtelijk geheugen – dat van nature sterk is bij zoogdieren – en het koppelen van informatie aan levendige mentale beelden maakt onthouden exponentieel makkelijker.

Dat was reden genoeg voor mij om het te proberen.

Mijn Eerste Mind Palace Bouwen

Ik volgde deze principes om mijn eerste Mind Palace te bouwen:

1. Kies een plek die je goed kent. Dit kan je huis zijn, maar ook een park of een bekende route. Je moet er mentaal moeiteloos doorheen kunnen navigeren.
2. Identificeer stations of ankerpunten. Dit zijn vaste plekken waar je informatie opslaat. Er zijn twee benaderingen:

•Ruimtegericht: Eén kamer, waarbij je gebruik maakt van de vier hoeken, muren en het midden. Dit levert al negen stations op.

•Routegericht: Een reeks locaties in een bekende volgorde. Dit was mijn keuze. Mijn eerste route doorliep de benedenverdieping van mijn huis:

•Voordeur
•Gastenbadkamer
•Trap naar boven
•Trapkast
•Woonkamerdeur
•Open haard
•Koelkast
•Keukeneiland
•Fornuis
•Eettafel

De volgende stap? Koppelen van sterke visuele beelden aan deze stations.

Ik begon met tien willekeurige woorden en bedacht absurde, levendige beelden. Het eerste woord was “zon”. Ik visualiseerde een verzengende zon die op de voordeur brandde. Het tweede woord was “fiets”. Ik stelde me een gigantische fiets voor die niet in de gastenbadkamer paste. En zo verder.

Binnen enkele minuten kon ik de woorden moeiteloos onthouden – vooruit, achteruit en in willekeurige volgorde. Ik voegde tien extra woorden toe. En toen nog tien.

Ja, zo’n iemand ben ik.

Mijn zon werd het decor van een scène waarin een draak naar mijn huis vloog, bereden door een zeemeermin. Op het keukeneiland stond een olifant, bereden door een piraat die een snoepje at.

Mijn vrouw begon zich zorgen te maken. Als ik dit terug lees, snap ik het ook.

De Beginnersfout: Overdaad Schaadt

Door mijn enthousiasme maakte ik een klassieke fout: ik ging té ver. Ik wilde te veel onthouden, te snel.

De signalen waren duidelijk: frustratie, het gevoel dat het moest, irritatie als het niet lukte. Toen besefte ik het: geheugen gaat niet over opstapelen, maar over selecteren.

Ik herzag mijn aanpak en keerde terug naar een gezonde, functionele toepassing.

Nu memoriseer ik dagelijks poëzie, inclusief de betekenis en stilistische kenmerken (die helpen bij het onthouden!), en doe ik af en toe geheugenoefeningen met willekeurige woordreeksen.

Waarom Ik Dit Doe: Twee Antwoorden

Er zijn twee redenen waarom ik mijn geheugen train: één praktisch, één filosofisch.

1. Selectie is belangrijker dan opslag

Als iets het waard is om onthouden te worden, dan is het ook mijn tijd en inspanning waard. Dit besef heeft me alerter gemaakt, kieskeuriger in wat ik toelaat in mijn geest. Ik wil niet meer opstapelen. Ik wil integreren.

Er is een verschil tussen het kunnen citeren van een willekeurig Instagram-reel en een zin van Hemingway of Leopardi. Wanneer ik alleen ben, reflecteer ik liever op Tolstoj. In het dagelijks leven wil ik scènes zien door de lens van Carver.

Ik ben niet diegene die zich moet schamen. Even serieus.

2. Geheugen is een daad van zelfherkenning

Memoriseren is niet enkel een mentale oefening. Het is een daad van herkenning. Elk woord dat ik inprent, is een stukje van mezelf dat ik herontdek.

Misschien hadden Plato en Augustinus gelijk: herinneren is geen passieve handeling, maar een terugkeer naar essentie.

Wat als het ware doel van geheugen niet vasthouden is, maar hervinden?