Het frustreert me enorm wanneer ik vastloop en niet kan schrijven, juist omdat schrijven het liefste is wat ik doe.
Die blokkade heeft weinig te maken met discipline, en is ook niet alleen een vorm van perfectionisme. Het gaat vooral om aanwezigheid. Wat ik ook doe, ik heb voortdurend het gevoel dat ik eigenlijk iets anders zou moeten doen. En dat gevoel blijft, zelfs wanneer het gaat om activiteiten die ik zelf heb gekozen en waar ik graag tijd aan besteed: Bach oefenen op de piano, trainen voor een triatlon, Oudgrieks studeren, mijn tweede brein onderhouden.
Het probleem is dat ik het idee om iets te doen heb verwisseld met het daadwerkelijk doen. Het Idee heeft de Praxis vervangen.
De onhaalbare snelheid van het Idee
Het Idee wint het altijd van de praktijk omdat het, per definitie, geen tijd kost. Ik kan in één seconde bedenken dat ik een menuet van Bach uit het hoofd wil leren. De praktijk vraagt uren inspanning.
Dat is geen persoonlijk falen, maar een symptoom van onze tijd. We zijn het contact kwijtgeraakt met een realistisch tijdsbesef:
-
Tijdverwarring: We verwarren het tijd van het leven (eindig, subjectief) met het tijd van de wereld (objectief, ogenschijnlijk grenzeloos). Daardoor denken we dat alles versneld kan en dat wij dat tempo kunnen bijhouden.
-
De illusie van het smartphone-ritme: We zijn gewend geraakt aan onmiddellijke verbinding. Als ik me altijd en overal met de wereld kan verbinden, waarom zou ik mijn to-do’s niet net zo snel kunnen afronden?
-
Het Jevons-paradox: Zoals Oliver Burkeman beschrijft: hoe sneller onze samenleving wordt, hoe meer wij proberen te versnellen. Maar het Jevons-paradox slaat toe: de tijd die we winnen, vullen we direct op met nieuwe verplichtingen. En wanneer we die niet kunnen afronden, vullen we ze met het idee van wat we nog moeten doen. Dat is precies het moment waarop de blokkade ontstaat.
Het resultaat is emotionele overbelasting. We voelen een voortdurende productiviteitsschuld, alsof we moeten rennen om ons bestaan te rechtvaardigen. Als dat meetelde als sport, was ik olympisch kampioen.
Het noodzakelijke “weg-snijden”
Dit is de waarheid die onze versnelde geest het liefst negeert: de wereld biedt meer dan één leven ooit kan omvatten.
Zelfs als we onsterfelijk waren, zouden we niet alle mogelijke keuzes kunnen beleven. De etymologie van “beslissen” laat dat al zien: van het Latijnse decidere, “weg-snijden”. Elke keuze houdt in dat we oneindig veel andere opties uitsluiten.
Die uitgesloten mogelijkheden zijn onmetelijk: je kunt ze niet vergelijken of berekenen. Toch proberen we, vanuit onze drang naar optimalisatie, precies dat te doen. En dan ontstaat de angst om de verkeerde deur te kiezen.
Plato beschrijft iets soortgelijks: als er één manier van zijn bestaat, zijn er oneindig veel manieren om niet te zijn. De moderne onrust komt voort uit de poging om alles tegelijk te willen zijn, zonder dat we accepteren dat het “weg-snijden” juist is wat onze vorm bepaalt.
Lees ook: Wat je Weet is het Resultaat van wat je Kiest te Negeren
De weg terug naar de Praxis: atelische activiteiten
Om het Idee zijn macht over de Praxis te ontnemen, is geen nieuwe timemanagement-techniek nodig, maar een existentiële verschuiving. Een andere manier om betekenis te ervaren in het heden.
Dat begint bij het kiezen voor atelische activiteiten: activiteiten die hun doel in zichzelf hebben en niet in een eindproduct.
Een atelische activiteit is pianospelen omwille van de klank; wandelen omwille van de stap; schrijven omdat je houdt van de zoektocht naar de juiste woorden. Ze worden niet gerechtvaardigd door wat ze opleveren (het concert, de wedstrijd, het gepubliceerde artikel), maar door wat ze nu zijn.
Dit sluit aan bij Heideggers idee van een authentiek bestaan. Wanneer we ons richten op atelische activiteiten, handelen we niet meer vanuit productiviteitsschuld of tijdsangst. Het doen wordt het doel, het Idee verdwijnt, en onze aanwezigheid keert terug.
Kies ervoor om de schrijver te zijn die een zin geniet, in plaats van te denken aan het uiteindelijke artikel. Kies ervoor om de lezer te zijn die een boek oppakt, in plaats van te denken dat je zou moeten lezen.
Kies om te zijn.
Dan verliest de angst om tijd te verspillen zijn kracht, en vult de ruimte die eerst door blokkade bezet werd zich eindelijk met aanwezigheid en daadwerkelijke praktijk.
